editorial

Τα κείµενα του Μark Neocleous και του Christos Βoukalas που παρουσιάζουµε εκφράζουν την απαίτηση να υιοθετηθεί η κριτική της ασφάλειας [security] ως προϋπόθεση κάθε κριτικής στο παράδειγµα του νεοφιλελευθερισµού. Η κατηγορία της ασφάλειας έχει γίνει ο βασικός και µόνιµος, αν όχι ο µόνος, µηχανισµός διακυβέρνησης του πληθυσµού, µεταβάλλοντας ριζικά: την κρατική διακυβέρνηση σε ένα είδος τεχνολογικά εξοπλισµένου αυταρχικού κρατισµού 1 την οικονοµία σε ένα καθεστώς προεπιλεγµένων και παρατεταµένων κρίσεων µε µόνιµη διαχειριστική επωδό την επιβεβαίωση της συσσώρευσης κεφαλαίου 1 την κατασκευή της κοινωνικής τάξης ως πολεµικής ισχύος και ανεξέλεγκτης αστυνοµικής εξουσίας εναντίον του ίδιου του πληθυσµού που υποτίθεται ότι προστατεύουν 1 την υποκειµενικότητα σε αυτοπεριοριστική κατασκευή του εαυτού και καθολική εσωτερίκευση των αξιών της νεοφιλελεύθερης διακυβέρνησης 1 την εργασία σε καθεστώς εργασιακού εξαναγκασµού και ενεργητικής συνταύτισης µε την επιχειρηµατική δραστηριότητα 1 φτάνοντας, τελικά, στο σηµείο να µεταβάλλει ακόµα και την αντίληψη του χρόνου και της ιστορικότητας εγκλείοντας την πραγµατικότητα σε ένα διαρκές αιώνιο παρόν και ακυρώνοντας κάθε διανοητό µέλλον.
Η καθίζηση των αισθητών κόσµων εντός µιας αχρονικής σταθεράς όπου κάθε δραστηριότητα και κάθε καθηµερινή πρακτική δεν µπορεί παρά να επιβεβαιώνει το ήδη υπάρχον —τον νεοφιλελευθερισµό και τις αξίες του— είναι η πραγµατική δραστηριότητα των µηχανισµών της ασφάλειας. Γι αυτό και η κατάργησή της ασφάλειας είναι σήµερα η µόνη λογική και αυτονόητη απαίτηση.
Ωστόσο, δεν υπάρχει τίποτα το σκανδαλώδες σε αυτή την κριτική. Αντιθέτως, δεδοµένης της αξιοσηµείωτης ευκολίας µε την οποία, η κατηγορία της ασφάλειας —όπως και των παράγωγων εννοιών της πρόληψης (pre-emption), της κατειρήνευσης (pacification), της ανθεκτικότητας (resilience) κ.λπ.— υιοθετείται και δεδοµένων των προβληµάτων τα οποία αυτή παρακάµπτει, το σκάνδαλο βρίσκεται στην απουσία αυτής της κριτικής. Η αδυναµία να µιλήσει κανείς εναντίον της ασφάλειας, δεν έχει να κάνει τόσο µε την θετική φόρτιση που η ίδια η έννοια φέρει εξαρχής —εφόσον την εξετάσουµε έξω από τους ιστορικούς προσδιορισµούς της— όσο µε την αδυναµία να µιλήσει κανείς για το νεοφιλελεύθερο παράδειγµα και σε τελική ανάλυση για το ίδιο το κεφάλαιο ως κοινωνική σχέση. Και κυρίως για την αποτυχία τους.
Σήµερα είµαστε σε θέση από την ίδια την άµεση εµπειρία (και όχι από οποιαδήποτε στρατευµένη θέαση του κόσµου) να αναγνωρίσουµε ότι οι µηχανισµοί της αγοράς δεν είναι µόνο εγγενώς ανεπαρκείς να κατασκευάσουν ένα αυτορυθµιζόµενο σύστηµα στηριγµένο στην ελευθερία και την ισότιµη συµµετοχή, αλλά ότι η ίδια τους η δράση καταστρέφει τις δυνατότητες που υποτίθεται προβάλλει ως σκοπό τους. Παντού όπου εκδηλώνεται η ανεύθυνη κυριαρχία του παραδείγµατος που αποκλήθηκε νεοφιλελευθερισµός, η ζωή φανερώνεται σαν µια τεράστια συσσώρευση κρίσεων και καταστροφών. Η οικονοµική στασιµότητα, η αύξηση των ανισοτήτων, η όξυνση των συγκρούσεων δεν συνιστούν τίποτα περισσότερο από τα όρια που το ίδιο το παράδειγµα του νεοφιλελευθερισµού έθεσε στον εαυτό του στις προγραµµατισµένες φάσεις της αυτοκαταστροφής που εν είδει πολέµου έχει κηρύξει εναντίον όλων των υπόλοιπων αισθητών κόσµων.
Η ιδέα του νεοφιλελευθερισµού ότι υπό ορισµένες συνθήκες, το σύστηµα αξιών που παράγει η αγορά µπορεί να εκφράσει θετικά µια οντολογική τάξη πραγµάτων υπό τον όρο ότι η αξία των κοινωνικών επιδόσεων, των επιχειρηµατικών πρωτοβουλιών και των επιλογών ζωής µετριούνται µε την κλίµακα αυτής της οντολογικής τάξης και όχι µε τα άµεσα αισθητά κριτήρια της πραγµατικότητας, κατέληξε τελικά να εκφράζει το εντελώς αντίθετο: η ρητή πρόθεση να προωθήσει την ευρεία επιχειρηµατικότητα και τη δηµιουργικότητα µε σκοπό µια αυτορυθµιζόµενη, ελεύθερη από κάθε εξωτερική διευθέτηση τάξη δεν γέννησε τελικά παρά µια κατασκευασµένη κοινωνική τάξη και µάλιστα ως τέτοια να συνιστά το αντίθετο της ελευθερίας. Ακόµα και το έσχατο καταφύγιο της διαρκούς τεχνολογικής ανανέωσης, που µάλιστα προβλήθηκε ως δεύτερος χρυσός αιώνας της ανθρωπότητας, κατέληξε σε φιάσκο: όσο βαθύτερα διεισδύουν οι τεχνολογίες υπολογισµού, µέτρησης και αξιολόγησης στην κοινωνική ζωή, τόσο περισσότερο αυτή η «ζωή» τίθεται στην υπηρεσία των σχέσεων εξουσίας.
Σε αυτή την φάση της διάψευσης όλων των προσδοκιών το µόνο που έχει αποµείνει είναι να δικαιολογηθεί η αυταρχική φύση του κοινωνικού µηχανισµού ως µέρος της υπεσχηµένης οντολογικής διευθέτησης της ζωής µέσω της αγοράς. Στην πραγµατικότητα το νεοφιλελεύθερο παράδειγµα αδυνατώντας να κριθεί σύµφωνα µε τα αποτελέσµατά του επιθυµεί να κριθεί σύµφωνα µε τους εχθρούς του. Η υιοθέτηση της ασφάλειας εκφράζει θετικά την παράλογη αποφασιστικότητα ενός αποτυχηµένου παραδείγµατος διακυβέρνησης και ζωής να διαρκέσει.
Η ασφάλεια ορίζει το εφικτό απατηλά, δηλαδή ως το επιτρεπτό.  Αυτό σηµαίνει ότι οι δυνάµεις από τις οποίες κάθε πράξη οφείλει πλέον να αντλεί το νόηµά της και την τελική αξία της, δεν είναι ούτε η πραγµατικότητα ούτε η σκέψη πάνω σ’ αυτήν, αλλά οι εκσυγχρονισµένες αφαιρέσεις της ασφάλειας και της απειλής εναντίον της. Το αντιθετικό ζεύγµα Καλού και Κακού βρίσκει στην Ασφάλεια και στην Απειλή αντιστοίχως, την ανασύσταση της θρησκευτικής ψευδαίσθησης που εξασφαλίζει την αναγωγή των αυθεντικών ανταγωνισµών στις µανιχαϊστικές απλουστεύσεις του νέου κοινωνικού δόγµατος: Όποιος δεν είναι µε την ασφάλεια είναι απειλή.
Την ίδια δογµατική αυτοτέλεια ξαναβρίσκουµε και σε ό,τι µας προσφέρεται ως δικαιολόγηση της ασφάλειας. Αφού η αγορά έτσι όπως την γνωρίζουµε εκπλήρωσε τις υποσχέσεις που είχε δώσει, ικανοποιώντας τις βασικές ανάγκες, επιλύοντας όλα τα ζωτικά προβλήµατα και τέλος, εξαλείφοντας όλες οι αντιθέσεις που την κλόνιζαν, διάβηκε το κατώφλι της τελειότητας. Κάποια εναποµείναντα προβλήµατα δεν συνιστούν αντικείµενο ριζικής κριτικής, εφόσον προκύπτουν από τη δυσκολία χαλιναγώγησης των τόσο θαυµαστών όσο και τεράστιων δυνάµεων που διαθέτει και άρα, είναι αντιµετωπίσιµα µε διαχειριστικές βελτιώσεις. Είναι µόνο από πνεύµα µνησικακίας, ακραίου παραλογισµού ή τροµοκρατικής προδιάθεσης το ότι µπορεί κάποιος να εµµένει στην κριτική της. Η αποστέρηση της αµφισβήτησης από τα κοινωνικά της ερείσµατα, συνεπάγεται τη διολίσθησή της στη χυδαία άµεση βία, η οποία όντας απογυµνωµένη από κάθε επιχείρηµα προσπαθεί να επιβάλλει τη θέλησή της τροµοκρατικά. Συνεπώς, το νεοφιλελεύθερο παράδειγµα µπορεί εντελώς αυτάρεσκα να διακηρύξει ότι οι µοναδικοί εχθροί που δύναται να έχει είναι όσοι απειλούν την ασφάλειά του και συνεκδοχικά ότι πλην αυτών των απειλών δεν δύναται να δεχθεί άλλου είδους κριτική.
Έτσι, η έννοια απειλή κατά της ασφάλειας επιφορτίζεται να εκφράζει το εντελώς απαράδεκτο, το αντικοινωνικό, το απόλυτο έγκληµα κατά της ανθρωπότητας, για την αντιµετώπιση του οποίου είναι θεµιτό κάθε µέσο και κάθε τρόπος. Αν και σαφής ως προς το νόηµά της, παραµένει σκόπιµα ασαφής ως προς το περιεχόµενό της, ώστε να µπορεί να διευρύνεται σύµφωνα µε τις ανάγκες των πολιτικών της ασφάλειας. Παροµοίως, το Κράτος εκφράζει µια αδιαµφισβήτητη και «απρόσιτη θετικότητα». Η ταύτιση της ασφάλειας µε το κράτος, την οικονοµία και τη δηµοκρατία υπονοεί ότι είναι εντελώς αδύνατο για οποιονδήποτε να ασκήσει κριτική σε κάποιο στοιχείο αυτού του κόσµου χωρίς να θεωρηθεί αυτοµάτως εχθρός της ασφάλειας, που ισοδυναµεί µε το να θεωρηθεί εχθρός της δηµοκρατίας της οικονοµίας και του κράτους.
Όµως, σκοπός της κατηγορίας της ασφάλειας είναι όχι µόνο να δώσει ένα τρόπο έκφρασης στην κοσµοθεωρία και τις διανοητικές συνήθειες της ισχύουσας κοινωνικής τάξης, αλλά και να καταργήσει κάθε άλλο τρόπο σκέψης. Συνεπώς, η ιδέα που ήθελε τις κοινωνίες να αλλάζουν ή να επαναστατικοποιούνται καταργείται, εφόσον συνιστά απειλή κατά της ασφάλειας· η υπάρχουσα κοινωνία αναγνωρίζεται, αυτοδικαίως, ως η συλλογική επιθυµία της ανθρωπότητας: η έσχατη όαση δηµοκρατίας και πολιτισµού, και αντιστρόφως, οι απειλές κατά της ασφάλειας ξεπροβάλλουν ως ο συλλογικός εφιάλτης της ανθρωπότητας: το έσχατο υπόλειµµα βαρβαρότητας εντός του θριαµβεύοντος φιλελευθερισµού. Κανένας ισχυρισµός που γίνεται για λόγους ασφάλειας δεν µπορεί να διαψευστεί: η επαλήθευση όσων διατυπώνονται µε το ύφος και το συντακτικό της ασφάλειας, βρίσκεται στην ίδια τη διατύπωσή τους και µόνον.
Η θεώρηση κάθε εγχειρήµατος κοινωνικής κριτικής ως απειλής ενάντια στην ασφάλεια, επιτρέπει την κατάργησή του. Η σηµασία της πολιτικής κριτικής θα διατηρηθεί, αλλά κανείς δεν θα έχει την ευκαιρία να τη διαπράξει. Η αποπολιτικοποίηση της κριτικής επιτρέπει τη δαιµονοποίησή της: τον εξοστρακισµό της από το πεδίο του κοινωνικά αποδεκτού και την υπαγωγή της στην εκµηδενιστική ισχύ της άνευ περιορισµών αστυνοµικής εξουσίας.
Η ιστορία του νεοφιλελεύθερου παραδείγµατος καλύπτει τα 70 τελευταία χρόνια και έχει κυριολεκτικά µεταµορφώσει τον κόσµο δένοντας την πολιτική ζωή και τις κυβερνητικές πρακτικές, τις τεχνικές της αγοράς και την άσκηση της εξουσίας σε ένα αξεδιάλυτο σύµπλεγµα που µε τη σειρά του συµπλέκεται επίσης αξεδιάλυτα µε τις στάσεις, τις νοοτροπίες, τις αντιλήψεις τις καθηµερινές πρακτικές και τις ηθικές αντιλήψεις του πληθυσµού.  Αναµόρφωσε τον κόσµο µέσω µιας συστηµατικής και πλήρους οργάνωσης του χρόνου, του χώρου και των δραστηριοτήτων, µε τέτοιο τρόπο ώστε πέτυχε να ενσωµατώσει τις προϋποθέσεις της ύπαρξής του µέσα σε όλες τις όψεις της ζωής, κάνοντας τον ένα πιστό πορτραίτο του. Κάθε χρήση της ζωής διαιωνίζει τη σχέση υπακοής-χρησιµότητας που είναι απαραίτητη στην αναπαραγωγή του. Είναι εντελώς αδύνατο για ένα άτοµο να εκτελέσει απλές καθηµερινές πράξεις, χωρίς να αποδεχθεί και να αναπαράγει το πειθαρχικό πρότυπο που διαπερνά την κυρίαρχη κοινωνική ζωή. Αναπόφευκτα, κάθε αντίδραση ακόµα και αθέλητη ή αυθόρµητη στο λεπτό έλεγχο που ασκείται, προσλαµβάνει αντικοινωνικό περιεχόµενο. Ο προσχηµατικός κίνδυνος της ασφάλειας δηµιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για την περαιτέρω επέκταση του ελέγχου, την κατασκευή, δηλαδή, ενός εσωτερικού εχθρού, που όµως αυτή τη φορά δεν περιορίζεται στην κατασκευή του µε βάση τις υποτελείς υποκειµενικότητες των ασυµόρφωτων σωµάτων, αλλά επεκτείνεται σε ολόκληρο τον πληθυσµό.
Είναι σ’ αυτό το σηµείο ακριβώς που ο νεοφιλελευθερισµός συναντά την ίδια του την αποτυχία, την ανικανότητά του να εγγυηθεί ένα κάποιο, οποιοδήποτε, είδος ζωής που να παρέχει έστω τις ελάχιστες απαραίτητες συνθήκες διαβίωσης µε συνέπεια και συνοχή. Η αοριστία της απειλής που συνιστά κάθε επιµέρους υποκειµενικότητα ατοµική ή συλλογική ακόµα και αν ρητά εκφράζεται υπέρ της ισχύουσας κοινωνικής τάξης είναι το θεµέλιο αυτής της αντίφασης.
Η αστυνόµευση των συναντήσεων, η διαρκής επιτήρηση των συµπεριφορών, η υποχρεωτική κατάδοση όσων παρεκκλίνουν και η καχυποψία επαναπροσδιορίζονται προβαλλόµενες ως κοινωνικές αρετές. Η αναπαραγωγή των κοινωνικών σχέσεων εξαρτάται πλέον από τη συστηµατική, επιστηµονική και ολοσχερή εξόντωση του «εσωτερικού εχθρού», ώστε ακόµα κι αν αυτός δεν υπήρχε, θα έπρεπε να εφευρεθεί ή, σωστότερα, να κατασκευαστεί. Και πράγµατι η ασφάλεια κατασκευάζει έναν «εσωτερικό εχθρό», πλήρως ελεγχόµενο, διαστελλόµενο προς πάσα επιθυµητή κατεύθυνση, αποτρόπαιο ώστε να δικαιολογεί την ασφυκτική αστυνοµία και σκοτεινό ώστε να καθιερωθεί µια µεταφυσική ερµηνεία των κοινωνικών συγκρούσεων που να επιτρέπει την οντολογική διευθέτησή τους υπέρ της ισχύουσας τάξης πραγµάτων. Ο προκαταβολικός χαρακτήρας της αστυνόµευσης ανταποκρίνεται σ’ αυτή την κατασκευή. Η αντίληψη για την πραγµατικότητα πρέπει να περιοριστεί στην παθητική κατανάλωση των προεπιλεγµένων εικόνων που µας επιδεικνύονται σε όλη τους την ισχύ και αναπαριστούν την παγωμένη διάρκεια ενός αστυνοµικού κόσµου: του κόσµου της ασφάλειας.
Η θεωρία του Neocleous και του Boukalas µας επιτρέπει, για αρχή, να ξεφύγουµε από αυτό το πάγωµα.

Συνεπώς, το βιβλίο προσφέρει:

• Μια μαρξιστική ανάλυση και κριτική της ασφάλειας.
• Μια κριτική στάση προς την καταργητική βιβλιογραφία και μια πρόκληση για τα καταργητικά κινήματα να παραιτηθούν από αιτήματα για εναλλακτικές μορφές ασφάλειας.
• Μια κριτική αναφορά στην αστυνόμευση σε σχέση με την ασφάλεια και το κεφάλαιο.
• Μια νέα πρόσληψη του Κομμουνιστικού Μανιφέστου.
• Ένα κείμενο τόσο πολεμικό και προκλητικό όσο θα έπρεπε να είναι ένα μανιφέστο.

Christos Boukalas

O Christos Boukalas είναι καθηγητής στο Northumbria University. Στο ερευνητικό κριτικό εργο του ασχολείται µε την στρατηγική σχεσιακή προσέγγιση του κράτους, την αντιτροµοκρατία, τη θεωρία δικαίου και την ασφάλεια. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην κριτική του φιλελευθερισµού κυρίως στους µετασχηµατισµούς του κράτους, της οικονοµίας, της υποκειµενικότητας και του αυταρχισµού. Ασχολείται επίσης µε την αντίληψη του χρόνου και τις µορφές της ιστορικής συνείδησης.
Τα τελευταία χρόνια έχει επεξεργαστεί µία πλούσια θεωρητική και εννοιολογική παρουσίαση των µετασχηµατισµών του νεοφιλελεύθερου κράτους και των επιπτωσεών του σε όλες τις όψεις της ζωής. Τοποθετώντας την έννοια Πρόληψη [Pre-emption] στον πυρήνα του δυτικού καπιταλιστικού κράτους επεκτείνει την ανάπτυξη του Πουλαντζά για τον αυαταρχικό κρατισµό µε έννοιες όπως η Ηγεµονική Καθίζηση [Hegemonic implosion], η Κυβερνολογική της απειλής [Threat governmentality], ο Σπασµοδικός χρόνος [Spasmodic time], τη Διττή Πολιτειακότητα [Dual polity] και τη Διττή Οικονοµία, τη φοβική συσσώρευση κ.α. που όλα οδηγούν σε µια προεπιλεγµένη ακύρωση του µέλλοντος µε σκοπό την επιβεβαίωση της κοινωνικής τάξης που κατασκευάζει ο νεοφιλελευθερισµός και την αποδοχή των αξιών, στάσεων και αντιλήψεων του για τη ζωή ως αδιαµφισβήτητων.

Ενδεικτική βιβλιογραφία
(2023) Biosecurity, Economic Collapse, the state to come
(2014) Homeland Security, it’s Law and it’s State: A Design of Power for the 21st Century. Routledge

Mark Neocleous

Είναι καθηγητής της Κριτικής της Πολιτικής Οικονομίας στο Τμήμα Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, στο πανεπιστήμιο του Brunel από το 1994 σε αυτό που ήταν τότε Τμήμα Κυβερνητικών Επιστημών. Είναι κριτικός θεωρητικός που επικεντρώνεται σε ζητήματα κράτους και κεφαλαίου, ιδίως όσον αφορά την αστυνομία, την ασφάλεια και τον πόλεμο, όπως επίσης για την πολιτική φαντασία, ιδίως όσον αφορά τα σώματα, το τερατούργημα, την υποκειμενικότητα και τον θάνατο.
Μεγάλο μέρος της πρόσφατης δουλειάς του αφορά την ανάπτυξη μιας κριτικής της ασφάλειας, οδηγώντας την προηγούμενη εργασία μου για το κράτος, την κατασκευή της κοινωνικής τάξης και την πολιτική κινητοποίηση μέσω του φόβου, σε μια νέα κατεύθυνση
Αυτή τη στιγμή εργάζεται πάνω σε ένα βιβλίο με τίτλο The Most Beautiful Suicide (Η πιο όμορφη αυτοκτονία).
Το 2024 θα κυκλοφορήσουν δύο βιβλία του. Το πρώτο είναι το Pacification: Social War and Police Power (Κοινωνικός πόλεμος και αστυνομική εξουσία), το οποίο θα κυκλοφορήσει από την Verso. Το δεύτερο ως συν-συγγραφέας με την The Anti-Security Collective είναι το βιβλίο με τίτλο The Security Abolition Manifesto, το οποίο θα κυκλοφορήσει από την Red Quill (στα αγγλικά) και με μεταφράσεις στα ισπανικά, τουρκικά, πορτογαλικά, γαλλικά και στα ελληνικά από τις εκδόσεις affect.

Ενδεικτική βιβλιογραφία
(2022) “The Politics of Immunity: The Politics of Immunity: Security and the Policing of Bodies” (Η ασφάλεια και η αστυνόμευση των σωμάτων), Verso Books. Neocleous, M.
(2021) “A Critical Theory of Police Power” (Μια κριτική θεωρία της αστυνομικής εξουσίας). Verso
(2016) “The Universal adversary: Security, Capital and ‘The Enemies of All Mankind””. Abingdon, Oxon: Routledge
(2014) “War Power, Police Power” (Πολεμική ισχύς, αστυνομική εξουσία). Edinburgh University Press

Κώστας Γαλανόπουλος

Ο Κώστας Γαλανόπουλος είναι διδάκτορας πολιτικής φιλοσοφίας του Παντείου Πανεπιστημίου και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου. Φίλος και συνομιλητής από παλιά των ανθρώπων που στελεχώνουν τις εκδόσεις affect θα υπάρξει μελλοντικά ένας πολύτιμος συνεργάτης. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν την πολιτική φιλοσοφία, θεωρία και ανθρωπολογία.

Ενδεικτική βιβλιογραφία
(2019)Το υπέροχο είδος ανοησίας. Η ανθρωπολογία του φιλελευθερισμού και του αναρχισμού, Νήσος
(2023) Ο κόσμος όλος ήταν Αμερική. Οι Ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής στην ευρωπαϊκή φιλοσοφία, Πλήθος